Bài trị Chứng can mộc khắc tỳ thổ trong Đông y

Chứng can mộc khắc tỳ thổ trong Đông y

 Chứng can mộc khắc tỳ thổ thường gặp trong các bệnh như: tiết tả, hiếp thống, cổ trướng, phúc thống, kinh nguyệt không đều, đới hạ...

Nguyên nhân chính Chứng can mộc khắc tỳ thổ trong Đông y

do can uất khí trệ, can khí lấn tỳ thổ, tỳ mất sự kiện vận, hoặc do tỳ hư thấp tà ấp ủ, làm cho thổ ủng tắc. Mộc bị uất, dẫn đến công năng của hai tạng can và tỳ không điều hòa mà sinh bệnh. Bệnh phần nhiều do uất ức, cáu giận làm tổn hại đến can, dẫn đến ăn uống kém, mệt nhọc, tư lự quá độ làm tổn thương tỳ mà sinh ra bệnh.

Biểu hiện Chứng can mộc khắc tỳ thổ : 

Bệnh nhân hay thở dài, tinh thần ức chế, ngực sườn trướng đầy đau, hay thở dài, hoặc tâm phiền dễ cáu giận, miệng đắng họng khô, ăn uống kém, bụng trướng đầy, đại tiện phân nhão, sôi bụng, hay trung tiện, hoặc đau bụng tiêu chảy, rêu lưỡi trắng hoặc nhớt, mạch huyền. Tùy từng chứng trạng mà dùng bài thuốc phù hợp như sau:

Do tỳ khí hư yếu, hoặc mắc chứng thực trệ (tích trệ của thức ăn)

Triệu chứng Do tỳ khí hư yếu, hoặc mắc chứng thực trệ: 

Bệnh nhân ngực sườn bí đầy, ợ hơi, ăn kém, hay cáu giận, uất ức, tinh thần bị căng thẳng sinh chứng đau bụng tiêu chảy.

Phép  trị Do tỳ khí hư yếu, hoặc mắc chứng thực trệ:

 Ức can phù tỳ.

Do can mất sự điều đạt, khí cơ không lợi, mất chức năng sơ tiết 

mà sinh bệnh hiếp thống (đau hai bên mạng sườn)

Triệu chứng Do can mất sự điều đạt, khí cơ không lợi, mất chức năng sơ tiết: 

Khi đau ở mạng sườn chủ yếu là trướng đau, đau xiên suốt cả vùng ngực. Cơn đau xuất hiện khi cáu giận, uất ức thì bệnh nặng thêm, nếu bệnh lâu ngày không được điều trị thì can khí lấn tỳ thổ,  ngoài các chứng đau còn kèm chứng ăn kém, mắt và mặt phù nhẹ, tay chân bứt rứt khó chịu.

Điều trị Do can mất sự điều đạt, khí cơ không lợi, mất chức năng sơ tiết: 

Sơ can lý khí kiện tỳ.

Do cơ thể bị cảm nhiễm thấp tà, tỳ mất sự kiện vận, 

thủy thấp ứ đọng can, khí huyết ngưng trệ, mạch lạc ứ nghẽn, dần dần phát sinh cổ trướng

Triệu chứng cảm nhiễm thấp tà, tỳ mất sự kiện vận: 

Trên lâm sàng nghiêng về khí trệ thấp nghẽn, cho nên bụng to ấn vào không rắn, da bụng căng, dưới sườn trướng đầy, đau, ăn kém, sau khi ăn thì bụng đầy trướng, ợ hơi khó chịu, tiểu tiện sẻn, ít, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch huyền.

Phép trị cảm nhiễm thấp tà, tỳ mất sự kiện vận: 

Sơ can lý khí, trừ thấp tiêu đầy.

Do can khí uất kết, tỳ mất sự kiện vận 

mà gây nên bệnh phúc thống (đau bụng).

Triệu chứng Do can khí uất kết, tỳ mất sự kiện vận:

 Bệnh nhân ăn kém, bụng trướng đầy, có khi đau lan tỏa xuống bụng dưới, hoặc đau không cố định, khi ợ hơi hoặc trung tiện thì đỡ đau.

Phép trị Do can khí uất kết, tỳ mất sự kiện vận:

Sơ can lý khí.

Do tình chí uất ức, can khí nghịch loạn,

 làm mất chức năng sơ tiết, hai mạch xung nhâm không điều hòa, can uất lấn tỳ, tỳ hư không thống huyết, huyết hải tràn ứ thất thường mà sinh bệnh kinh nguyệt không đều.

Triệu chứng Do tình chí uất ức, can khí nghịch loạn:

 Bệnh nhân ra kinh trước kỳ, hoặc sau kỳ, lượng kinh có thể nhiều, có thể ít, hành kinh khó khăn, sắc kinh tối, có hòn cục, ngực sườn và hai bầu vú căng cứng, bụng dưới trướng nặng và đau, có khi phiền táo, giận giữ, biếng ăn...

Phép trị Do tình chí uất ức, can khí nghịch loạn: 

Sơ can kiện tỳ, dưỡng huyết điều kinh.

Do bệnh nhân mệt mỏi, phiền táo, hay cáu giận làm hại can. 

Can khí hoành nghịch phạm tỳ, tỳ mất chức năng vận hóa, sinh ra thấp trọc, thấp nhiệt uất lâu ngày hóa nhiệt, thấp nhiệt dồn xuống, làm tổn thương mạch xung và mạch đới mà sinh chứng đới hạ (khí hư ra nhiều)...

Triệu chứng Do bệnh nhân mệt mỏi, phiền táo, hay cáu giận làm hại can:

 Bệnh nhân hoàng đới (khí hư có màu vàng) ra liên miên không dứt, keo dính có mùi hôi, hoặc chảy ra nước vàng có kèm theo huyết dịch. Bộ phận sinh dục nóng rát hoặc ngứa, miệng đắng họng khô, tâm phiền hay cáu giận, bụng trướng đầy, đại tiện phân nhão.

Điều trị Do bệnh nhân mệt mỏi, phiền táo, hay cáu giận làm hại can: 

Sơ can thanh nhiệt lợi thấp.