Xơ gan (Phần 2)

+ Nếu lợm giọng, buồn nôn thì gia thêm trần bì, bán hạ chế mỗi thứ 10g.
4.2.2. Ôn trung hành thủy
− Mục đích:
+ Lợi tiểu: do trạch tả, phúc bì, phục linh và thông qua tác dụng tăng cardiac output và làm tăng lưu lượng máu tới thận của phụ tử chế, hoàng kỳ.
+ Kích thích tiêu hoá thông qua sự bài tiết dịch vị của quế chi, can khương, xuyên tiêu, hậu phác.
+ Cải thiện chuyển hoá protein ở gan, giảm amoniac máu, bảo vệ tế bào gan của hoàng kỳ, phụ tử chế, phục linh.
− Cụ thể trong chứng tỳ thận dương hư dùng bài Phụ tử lý trung gia giảm

Vị thuốc	Tác dụng	Liều	Vai trò
Phụ tử chế	Cay, ngọt, rất nóng: trợ dương, ôn bổ mệnh môn	12g	Quân
Quế chi	Cay, ngọt, ấm: tán hàn, hành huyết, lợi thuỷ	6g	Thần
Can khương	Cay, ấm: trợ dương, trừ hàn, chỉ thống, trừ ẩu thổ	6g	Thần
Phục linh	Ngọt, nhạt, bình: kiện tỳ, lợi niệu, thẩm thấp	12g	Thần
Hậu phác	Đắng, cay, ấm: hành khí, tiêu tích	6g	Thần
Trạch tả	Ngọt, nhạt, mát: thanh tả thấp nhiệt ở bàng quang	12g	Thần
Đại phúc bì	Cay, đắng ấm: thông tiện, lợi thấp	12g	Thần
Xuyên tiêu	Cay, nóng: ôn trung, chỉ thống	6g	Thần
Hoàng kỳ	Ngọt, ấm: bổ khí, thăng dương khí của tỳ	12g	Thần

07
+ Nếu bệnh nhân phù nhiều, mệt mỏi, khó thở có thể tăng trạch tả, đại phúc bì 20g, hoàng kỳ 20g.
+ Nếu mệt mỏi chỉ tăng hoàng kỳ 20g.
4.2.3. Tư âm lợi thấp
− Mục đích
+ Lợi tiểu: trạch tả, bạch truật, phục linh, rễ cỏ tranh.
+ Bảo vệ tế bào gan bằng tác dụng ức chế miễn dịch như thục địa.
+ Tăng chuyển hoá mỡ tại gan như: đan sâm, trạch tả, phục linh, bạch truật.
+ Cung cấp các acid amin như hoài sơn.
+ Cầm máu: thục địa.
+ Hạ sốt: đơn bì.
− Cụ thể trong chứng âm hư thấp nhiệt dùng bài Lục vị địa hoàng gia giảm

Vị thuốc	Tác dụng	Liều	Vai trò
Thục địa	Ngọt, hơi ấm: dưỡng huyết, bổ thận âm	12g	Quân
Sơn thù	Chua, hơi ấm: ôn bổ can thận	8g	Thần
Hoài sơn	Ngọt, bình: bổ phế thận, sinh tân, chỉ khát	12g	Thần
Phục linh	Ngọt, nhạt, bình: kiện tỳ, lợi niệu, thẩm thấp	8g	Thần
Đan bì	Cay, hơi lạnh: thanh huyết nhiệt, tán huyết ứ	8g	Thần
Trạch tả	Ngọt, nhạt, mát: thanh tả thấp nhiệt ở bàng quang	8g	Thần
Bạch truật	Ngọt, đắng, hơi ấm: kiện tỳ táo thấp	12g	Thần
Đương quy	Ngọt, cay ấm: dưỡng huyết, hoạt huyết	8g	Thần
Địa cốt bì	Ngọt, lạnh: lương huyết, thanh hoả	12g	Thần
Bạch mao căn	Ngọt, hàn: lương huyết, chỉ huyết	20g

+ Nếu biểu hiện xuất huyết không thuyên giảm thì bỏ trạch tả; tăng thục địa 40g, bạch mao căn 40g.
+ Nếu có sốt cao thì tăng liều đơn bì và địa cốt bì 20g; gia thêm sinh địa 20g hoặc tăng thục địa 40g.
4.2.4. Công hạ trục thủy
− Mục đích
+ Lợi tiểu mạnh: khiên ngưu, côn bố, hải tảo, đại kích, đình lịch.
+ Tẩy xổ: khiên ngưu, đại hoàng, hắc sửu.
08
− Cụ thể: trong chứng thuỷ khí tương kết dùng bài Thập táo thang

Vị thuốc	Tác dụng	Liều	Vai trò
Nguyên hoa	Tính ấm, có độc: trục thuỷ, tiêu đờm, giải độc	4g	Quân
Cam toại	Đắng, lạnh, có độc: trục thuỷ ẩm ở tam tiêu, tán kết tiêu thủng	4g	Thần
Đại kích	Đắng, lạnh, có độc: trục thuỷ ẩm ở tạng phủ	4g	Thần
Đại táo	Ngọt, bình: bổ trung, ích khí, hoà hoãn dược tính	10 quả	Tá, sứ

Nếu không thuyên giảm dùng bài Thiên kim đại phúc thủy

Vị thuốc	Tác dụng	Liều	Vai trò
Khương hoàng	Cay, đắng, ấm: hành huyết, khử ứ	4g	Quân
Khiên ngưu	Đắng, lạnh: công trục thuỷ ẩm	10g	Thần
Côn bố	Vị mặn, tính hàn: lợi thuỷ nhuyễn kiêm	12g	Thần
Hải tảo	Đắng, mặn, lạnh: thanh nhiệt, lợi thuỷ, tiết	10g	Thần
Quế tâm	Cay, ngọt, ấm: thông kinh hoạt huyết, lợi thuỷ	6g
Đình lịch	Cay, đắng, lạnh: trục thuỷ, tiêu đàm ở phế và bàng quang	12g

+ Nên kiểm tra ion đồ khi dùng thuốc công hạ trục thủy kéo dài.
4.2.5. Hành khí hoá ứ
− Mục đích: giãn mạch, chống sự ngưng tập tiểu cầu gây tình trạng thuyên tắc trong hệ tĩnh mạch cửa như xích thược, xuyên khung, hồng hoa, đào nhân, đan sâm, nga truật.
− Cụ thể: trong chứng khí trệ huyết ứ thì dùng bài Cách hạ trục ứ thang

Vị thuốc	Tác dụng	Liều	Vai trò
Đào nhân	Đắng, ngọt, bình: phá huyết, hành ứ, phá trưng hà tích tụ	12g	Quân
Hồng hoa	Cay, ấm: phá ứ huyết, chữa trưng hà tích tụ	8g	Quân
Đưong quy	Dưỡng can huyết, hoạt huyết	12g	Tá
Xích thược	Đắng, chua, hơi lạnh: hành huyết	20-30g	Thần
Đan sâm	Đắng, hơi hàn: hoạt huyết, hoá ứ, tiêu tích, phá thũng hoá tích tụ	12g	Quân
Tam lăng	Đắng, bình: phá huyết, khu ứ, chữa trưng hà tích tụ	8g	Quân
Nga truật	Cay, đắng ấm: phá huyết, khu ứ, hành khí, chỉ thống	8g	Quân
Hương phụ chế	Đắng, ngọt, bình: sơ can lý khí	8g	Thần
Chỉ xác	Đắng, chua, lạnh: phá khí, tiêu tích	8g	Thần

09